უთქვია თუ უთქვამს? უნახია თუ უნახავს?
ქართულ ზმნებს ზოგ ძირითად ფორმაში გარკვეული დაბოლოებები, ე.წ. თემის ნიშნები დაერთვის: –ებ (აკეთებს, აქებს), -ობ (ლაპარაკობს, ათბობს), –ი (გზავნის, შლის) და ა.შ. ზოგი ზმნა კი ამ ელემენტებს არ დაირთავს (წერს). თუ დავსვამთ კითხვას: რა უქნია? – მივიღებთ ასეთ ფორმებს: გაუკეთებია, გაუთბია, გაუგზავნია, დაუწერია…
როგორც ვხედავთ, ამ ზმნების საერთო არის ის, რომ დასმულ კითხვაზე – რა უქნია? – პასუხის გაცემისას –ია დაბოლოებას მიმართავენ.
მაგრამ ეს წესი ყველა ზმნაზე არ ვრცელდება: თუ ზმნა –ავ და –ამ დაბოლოებიანია (მაგ., ხატავს, ასხამს), მაშინ კითხვაზე – რა უქნია? – ისინი, ძველიდან მომდინარე ტრადიციით, ამ დაბოლოებებს ინარჩუნებენ და გვექნება: დაუხატავს, დაუსხამს, მოუპარავს, მოუკლავს, მოურთავს, უთქვამს…
რუსთაველის ერთ სტრიქონში ყველა აღნიშნული შემთხვევა გათვალისწინებულია:
„რა უთქვამს, რა მოუჩმახავს, რა წიგნი მოუწერია?“
(ეს არის ავთანდილის ნათქვამი ფატმანის წერილთან დაკავშირებით).
ყველა ზმნა, რომელიც –ავ და –ამ დაბოლოებას არ დაირთავს, – კითხვაზე რა უქნია? უპასუხებს –ია დაბოლოებიანი ფორმებით. ამგვარი ზმნების რაოდენობა კი დიდია. ამიტომაც მათი ანალოგიით ზეპირ მეტყველებაში ზოგჯერ -ია დაბოლოებას ურთავენ ხატავს და ასხამს ტიპის ზმნებს, რაც სავსებით უმართებულო ფორმებს გვაძლევს (ასე: უნახია, დაუხატია, წაუკითხია, უთქვია, დაუბია და სხვ. ).
ამდენად, სწორი ფორმებია:
უნახავს, მოუკლავს, მოუპარავს, მოურთავს, დაუხატავს, წაუკითხავს…
უთქვამს, დაუსხამს, დაუბამს…
მოამზადა ტყებუჩავა ანამ
წყარო: აფრიდონიძე, შუქია. ჩვენი ენა ქართული. თბილისი: ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა, 2009, გვ. 129-130.
სტატიაზე ვრცელდება "ამბიონის" საავტორო უფლებები
კომენტარების შინაარსზე პასუხს არ აგებს "ამბიონის" რედაქცია. გთხოვთ, უცენზურო და კანონის საწინააღმდეგო შინაარსის შემცველი კომენტარების დაწერისგან თავი შეიკავოთ.
წესით ვნახავ ბოლოვდება ავ ნიშანზე და არის უნახავს კი ბატონო სწორი ფორმა, მაგრამ ამბობს მთავრდება ობ ზე, და წესით არ უნდა იყოს აქ უთქვია ? საიდან გამოდის სწორი უთქვამს თქმა ? მა რადგან არის ბოლოში ? ამ თემატური ნიშანია ?
უთქვამს ზმნის საწყისია თქმა. თუ ზმნის საწყისი ბოლოვდება -მა მარცვალზე, თემის ნიშნად -ამ გვექნება.