კულტურის კერა, რელიგიური ცენტრი შუა საუკუნეების საქართველოში. ისტორიული შავშეთი. ამჟამად თურქეთის ტერიტორიაზე. სახელწოდება წარმოდგება მცირე ერებიდან. Xს. დასაწყისში ერისთავთერისთავმა აშოტ კუხმა აქ საკათედრო ტაძარი ააგო და დანიშნა I ეპისკოპოსი სტეფანე მტბევარი (ტბეთის ეპარქიაში შედიოდა შავშეთი და აჭარის ნაწილი) XI ს-ში ეპისკოპოსმა საბა მტბევარმა ააგო ციხესიმაგრე და დაიცვა მხარე ბიზანტიის აგრესიისგან. ამიერიდან სამეფო ხელისუფლებამ მტბევარ ეპისკოპოსს საერო ხელისუფლებაც_ შავშეთის ერისთაობაც უბოძა. ტბეთში გაშლილი იყო მნიშვნელოვანი კულტურულ-საგანმანათლებლო საქმიანობა. აქ შეიქმნა სტ. მტბევარის ჰაგიოგრაფიული თხზულება “წამება წმიდისა მოწამისა გობრონისი”; იოანე მტბევარის ჰიმნოგრაფიული ნაწარმოებები X ს-ში.. აქ მოღვაწეობდნენ მწიგნობრები დავიტ ტბელი, იოანე ფუკარალის ძე (ორფე XI ს0ში), აბუსერიძე ტბელი და სხვა. ტბეთის ხელნაწერებიდან უმნიშვნელოვანესია ტბეთის სახარება (995 წ.), რომელიც ამჟამად ლენინგრადის საჯარო ბიბლიოთეკაში ინახება. შემორჩენილია აგრეთვე “ტბეთის სულთა მატიანის” ტექსტი (XII-XVII), რომელიც მდიდარ მასალას შეიცავს შავშეთისა და აჭარის ისტორიის, გეოგრაფიისა და საგვარეულოთა შესახებ. XXI ს-ის დასაწყისში ტბეთი მოინახულეს და არწერწს ქართული კულტურის მკვლევარებმა ნიკო მარმა და გიორგი ყაზბეგმა. ტაძარი ჯვარგუმბათიანია, მოხატულია ლაპიდრული და ფრესკული წარწერებით.

წყარო: http://eparchy-batumi.ge/