დიდმარხვა ერთდროულად გლოვისა და სიხარულის პერიოდია ჩვენს ცხოვრებაში, რადგან ამ დროს ჩვენ ცოდვებისაგან განვიწმინდებით. დიდმარხვის დღეებში, ეკლესიაში თუ შინ, ყოველი მსახურებისა და ლოცვითი წესის აღსრულებისას ვკითხულობთ წმინდა ეფრემ ასურის ლოცვას, რადგანაც იგი განსაკუთრებულად გამორჩეულია დიდმარხვის ყველა საგალობელსა და ლოცვას შორის. ეს ლოცვა შედგება სამი თხოვნისა და მეზვერის ლოცვისაგან. აი, ამ ლოცვის ტექსტი: „უფალო და მეუფეო ცხორებისა ჩემისაო, სულსა უქმობისასა და მიმომწვლილველობისასა, მთავრობისმოყუარებისასა და ცუდად მეტყუელებისასა ნუ მიმცემ მე.

ხოლო სული სიწმიდასაჲ, სიმდაბლისაჲ, მოთმინებისაჲ და სიყუარულისაჲ მომმადლე მე, მონასა შენსა.

ჰე, უფალო და მეუფეო, მომანიჭე მე განცდაჲ თჳსთა ცოდვათაჲ და არა განკითხვად ძმისა ჩემისაი, რამეთუ კურთხეულ ხარ შენ უკუნითი უკუნისამდე.

ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას და შემიწყალე“.

ეს ლოცვა მთელი დიდი მარხვის განმავლობაში ყოველი ღვთისმსახურების ბოლოს ორგზის იკითხება, გარდა შაბათ-კვირისა. სახლში იგი იკითხება „დილისა“ და „ძილად მისვლის“ ლოცვების შემდეგ. ამ ლოცვას ვკითხულობთ ყველიერის კვირის სამშაბათ საღამოს, ოთხშაბათ დილას, ხუთშაბათ საღამოს და პარასკევ დილას, შემდეგ კი შენდობის კვირის საღამოდან (მწუხრიდან) მთელი დიდმარხვის განმავლობაში ვნების კვირის ოთხშაბათ დილის ჩათვლით (დიდმარხვის განმავლობაში ამ ლოცვას არ ვასრულებთ ყოველ პარასკევ საღამოს, შაბათ დილა-საღამოს და კვირა დილას, ხოლო კვირა საღამოდან კვლავ განავაახლებთ ხოლმე). ეს ლოცვა სრულდება 16 მეტანიით. პირველი სამ თხოვნაზე სრულდება სამი დიდი მეტანია (თითოზე თითო), შემდეგ 12-ჯერ ვამბობთ: „ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას…“, მცირე მეტანიებით. ამის შემდეგ კვლავ იკითხება ლოცვის პირველი სამი თხოვნა და სრულდება ერთი დიდი მეტანია.

რატომ უჭირავს ამ მოკლე და მარტივ ლოცვას ასეთი მნიშვნელოვანი ადგილი მთელს სამარხვო ღვთისმსახურებაში? იმიტომ რომ მასში განსაკუთრებული, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი ხერხითაა ჩამოთვლილი სინანულის ყველა დადებითი და უარყოფითი ელემენტი და ირკვევა ჩვენი, ასე ვთქვათ, პირადი მოსაგრეობის შინაარსი. ამ მოსაგრეობის მიზანი, უპირველეს ყოვლისა, განკურნებაა, ერთი რომელიმე ძირითადი სნეულებისაგან, რომელიც მთელს ჩვენს ცხოვრებას წარმართავს და გვაბრკოლებს ღვთისაკენ მოქცევის გზაზე.

მაშ, განვიხილოთ თითოეული თხოვნა:

1. „უფალო და მეუფეო ცხორებისა ჩემისაო, სულსა უქმობისასა და მიმომწვლილველობისასა, მთავრობისმოყუარებისასა და ცუდად მეტყუელებისასა ნუ მიმცემ მე“.

წმინდა ეფრემ ასურის ლოცვა იწყება ღმერთისადმი მიმართვით: „უფალო და მეუფეო ცხოვრებისა ჩემისაო…“, რამეთუ მხოლოდ ღმერთშია ჩვენი ცხოვრება და ხსნა, ჩვენი ნეტარება. იგია უფალი და მეუფე ყოველივე ხილულისა და არახილულისა. ყველაფერი მის ხელთაა. მას, როგორც ყველა სიკეთის წყაროს, უნდა მივაპყრობდეთ ჩვენს მზერასა და აზრს. ჩვენი ცოდვები და ნაკლოვანებები ხელს გვიშლიან კეთილ ქრისტიანულ ცხოვრებაში და გვაბრკოლებენ ღმერთისაკენ მიმავალ გზაზე. სწორედ ამიტომ ვთხოვთ უფალს განგვათავისუფლოს ყოველივე იმისაგან, რაც ხელს გვიშლის სინანულისა და გამოსწორების საქმეში.

ჩვენი უმთავრესი სნეულება – უქმობა, მცონარებაა. იგია პირველმიზეზი სხვა ნაკლოვანებებისა, რომლებითაც, სამწუხაროდ, აღსავსეა ადამიანის ცხოვრება. უქმობა გვიუძლურებს გონებას, ნებელობასა და გულს; უქმობას მივყავართ მცონარებამდე, ჭმუნვამდე და სასოწარკვეთილებამდე. როცა ადამიანი უმოქმედოა, იგი ადვილად ეძლევა არაწმიდა ზრახვებს, უჯერო საქციელს. მცონარე ადამიანი უმოქმედოა, მის გულში ადვილად აღწევს ბოროტება, ითესება მასში და თავის დამღუპველ ნაყოფთაც აღმოაცენებს. უქმობის საწინააღმდეგოდ ღმერთმა შრომა მოგვმადლა, რომლის მეშვეობითაც ადამიანი სრულყოფილი ხდება, იძენს სულიერ და სხეულებრივ ძალებს. უშრომველად ადამიანს არ ძალუძს არსებობა, და არც ცხოვნება შეუძლია.

როგორც ნებისმიერი სხვა ნაკლოვანება, უქმობაც აღმოაცენებს სხვა ნაკლოვანებებს, – მაგალითად, მიმომწვლილველობას – სასოწარკვეთის სულს, მოწყინების, იმედის დაკარგვის სულს, რომელიც ცდილობს დაგვარწმუნოს ჩვე- ნი საქმიანობის უაზრობაში; გვეუბნება, რომ უკვე ყველაფერი დამთავრებულია და ჩვენ აღარაფრის გაკეთება არ ძალგვიძს ამ ცხოვრებაში. ორივე ეს სული – უქმობისა და მიმომწვლილველობისა – სულიერი ცხოვრების მრისხანე მტერია. ისინი ქრისტესაგან გვაშორებენ იმით, რომ როცა ჩვენ მცონარებას ვეძლევით, მაშინ გვეზარება ქრისტეს შევუდგეთ, ანუ ჩვენ ვმცონარებთ და იმედის დაკარგვას ვიწყებთ, – ცხოვრების აზრიც გვეკარგება. და რადგან წმინდა ეფრემ ასურმა, დიდმა მეუდაბნოე მამამ, თავისი გამოცდილებით კარგად იცოდა რა მრისხანე მტრები არიან ეს ვნებები ჩვენთვის, უპირველესად, სწორედ ამიტომ მათზე მიგვითითა დიდმარხვის ამ უმთავრეს ლოცვაში. ასე, რომ ჩვენ ვიცით ჩვენი მტრები, რომელთაც უნდა ვებრძოლოთ.

მთავრობისმოყვარება – არის ძალაუფლების სიყვარული. რა უცნაურადაც არ უნდა მოგვეჩვენოს, სწორედ უქმობა, მცონარება და მოწყინება აღავსებენ ჩვენს ცხოვრებას მთავრობის – ანუ ძალაუფლების სიყვარულით. მცონარება და მოწყინება ამახინჯებენ ჩვენს მიმართებას ცხოვრებისადმი, გვიცარიელებენ სულს, აზრს უკარგავენ ცხოვრებას. და განა შეიძლება ამას მშვიდად ვიღებდეთ?! რაკი სწორ მიმართულებასა და სათანადო საზრდოობას ვერ იღებს, სული ისწრაფის სხვათა ხარჯზე შეივსოს ის, რაც აკლია. როცა ღმერთისაკენ არ ისწრაფის, სული ცდილობს შუაგულში საკუთარი „მე“ დააყენოს (რაკი არა აქვს სხვა ფასეულობები და წარმოდგენაც კი არა აქვს მათზე) და აიძულოს

სხვები დაემორჩილონ ამ „მეს“. ხოლო თუკი ღმერთი უფალი (ბატონი) და მეუფე (მეფე) არ არის ჩემთვის, მაშინ მე თავად ვყოფილვარ საკუთარი თავის ბატონი და ყველა სხვა ადამიანს გარდუვლად განვიხილავ როგორც მხოლოდ საკუთარი სარგებლობის, შვებისა და გამორჩენის საშუალებას. და მაშინ უკვე აღარანაირი საუბარი აღარ შეიძლება იყოს სხვა სახის ურთიერთობებზე სხვებთან, თუ არა მხოლოდ სურვილზე დავიმორჩილოთ ისინი, ვაიძულოთ ანგარიშს გვიწევდნენ, და თუ არ გამოგვდის ეს, მაშინ რაღაც სხვა სახით და საშუალებით განვაცხადოთ საკუთარი თავის შესახებ. ხოლო ვისაც სხვათა მბრძანებლობისა და წინამძღოლობის უნარი არა აქვს, იმას შეუძლია გულგრილობით, ათვალწუნებით, უპატივცემულობითა და უმადურობით მოუკლას მათ გული.

და ბოლოს – ცუდადმეტყველება (ამაოდმეტყველება). უზენაესი ნიჭი – სიტყვიერების ძალა – მოჰმადლა ღმერთმა ადამიანს. მაგრამ სიტყვა არამხოლოდ გვაცხოვნებს, არამედ გვკლავს კიდეც; სიმართლესაც გამოხატავს და სიცრუესაც განაცხადებს; გამოგვიცხადებს ღმერთსაც და დაგვაახლოებს ეშმაკთანაც. როცა სიტყვა აღარ შეესატყვისება ხოლმე თავის დანიშნულებას, მაშინ იგი უქმობის, მიმომწვლილველობისა და მთავრობისმოყვარების განმამტკიცებელი ხდება. და მაშინ ცხოვრება ჯოჯოხეთს ემსგავსება.

სიტყვის მნიშვნელობისა და ძალის შესახებ თავად უფალი ღმერთი იესო ქრისტე ასე გვასწავლის: „ხოლო მე გეტყჳ თქუენ, რამეთუ: ყოველი სიტყუაჲ უქმი, რომელსა იტყოდიან კაცნი, მისცენ სიტყუაჲ მისთჳს დღესა მას საშჯელისასა“ (მათ. 12, 36). წმინდა ეფრემ ასური ამბობს: „დუმილი მომავალი საუკუნის საიდუმლოა, ხოლო სიტყვები – აწინდელი საუკუნის იარაღი“.

ასე, რომ სწორედ უქმსიტყვაობა – ცუდადმეტყველებაა წინაღობა ღმერთისაკენ მიმავალ გზაზე. იგი მოცილებულ უნდა იქნას. მაგრამ მხოლოდ ღმერთს ძალუძს ამის გაკეთება. ამიტომაც ამ ლოცვის პირველი ნაწილი არის სულის სიღრმიდან აღმომხდარი ღაღადი საკუთარი უმწეობის გამო. შემდეგ კი ვედრებაა – თხოვნა იმისა, რაც ასე გვესაჭიროება ღმერთისაკენ მიმავალ გზაზე.

2. „ხოლო სული სიწმიდასაჲ, სიმდაბლისაჲ, მოთმინებისაჲ და სიყუარულისაჲ მომმადლე მე, მონასა შენსა“.

სიწმინდე – ეს სათნოება განიმარტება როგორც ადამიანური ბუნების მთლიანობა. იგი საწინააღმდეგოა უქმობისა, მცონარებისა. უქმობისას ყოველივე გაფანტულია ადამიანში – ძალები, აზრები; ყველაფერი დამსხვრეულია, ბუნდოვანია, უთავბოლოა. უქმობის საწინააღმდეგოა გულისყურის მოკრება, მიზანსწრაფულობა; წმინდა, უბიწო ადამიანი შესძლებს საკუთარი ძალების მიმართვას ცხადად დასახული მიზნისაკენ და იცის ამ ყველაფრის ფასეულობა. ყველაზე მკაფიოდ სიწმინდის დაცვა ვლინდება ადამიანის პირად ცხოვრებაში. მხოლოდ პირადი ცხოვრების უბიწოდ დაცვის შემდეგ შეეძლება ადამიანს თავისი მაღალი სულიერი მისწრაფებები დაუმორჩილოს ღმერთს, ხოლო თავისი სამშვინველი – სულს.

სიწმინდის, უბიწოების საკვირველი ნაყოფია სიმდაბლე – თავმდაბლობა.

ეს, პირველ ყოვლისა, არის სიმართლის გამარჯვება ჩვენსავე არსებაში. მხოლოდ თავმდაბალ ადამიანებს ძალუძთ სიმართლით იცხოვრონ, ხედავდნენ ყოველივეს ისე, როგორც სინამდვილეშია, – ხედავდნენ ღმერთის დიდებულებას, მის სიკეთესა და სიყვარულს ყველასადმი. სიმდაბლე უბრალოდ თავის დამდაბლება, დამცირება და ბევრ რაიმეზე უარის თქმა, მოკლება როდია, – სიმდაბლე არის აღვსება თავმდაბლური ცნობიერებით, მშვიდი და უწყინარი ცნობიერებით, როგორც ეს თავად უფალმა იესო ქრისტემ გვითხრა: „მოვედით ჩემდა ყოველნი მაშურალნი და ტჳრთმძიმენი, და მე განგისუენო თქუენ. აღიღეთ უღელი ჩემი თქუენ ზედა და ისწავეთ ჩემგან, რამეთუ მშჳდ ვარ და მდაბალ გულითა, და ჰპოვოთ განსუენებაჲ სულთა თქუენთაჲ“ (მათე 11, 28-29).

სიმდაბლეს, თავმდაბლობას ბუნებრივად მოსდევს მოთმინება. დაცემული ადამიანი მოუთმენელია, რადგან ვერ ხედავს რა საკუთარ თავს, იგი ადვილად განიკითხავს და კიცხავს სხვებს. იგი ვერ ხვდება, რომ არ აქვს უნარი და ძალა იმისთვის, რომ ჭეშმარიტ ნათელში ხედავდეს ყოველივეს, და იმის აზრსაც კი არ დაუშვებს, რომ უძლურია, რომ შეიძლება რაღაცას ვერ მიხვდეს, რაღაც ვერ გულისხმა-ჰყოს; ამიტომაც ერთადერთ სწორ შეხედულებად საკუთარ შეხედულებას მიიჩნევს. მოთმინება არის ღვთაებრივი სათნოება.

რაც უფრო მეტად ვუახლოვდებით ჩვენ ღმერთს, მით უფრო მოთმინენი ვხდებით. იგი იმიტომ კი არ გვითმენს ჩვენ, რომ შემწყნარებელია ჩვენს მიმართ, არამედ იმიტომ, რომ ყოველივეს ხედავს, რისი დანახვაც ჩვენ არ ძალგვიძს არც საკუთარ თავში და არც სხვებში – ჩვენი სულიერი სიბრმავის გამო.

და ბოლოს, ყველა სათნოებისა და ღვაწლის ნაყოფი და გვირგვინი არის სიყვარული. იგი სულ ბოლოსაა მოიხსენიებული სწორედ თავისი ამაღლებულობისა და ყველა სხვა სათნოების მასში შერწყმის, თავმოყრის გამო. მოცი- ქული პავლეც ხომ ამბობს, რომ რწმენა, ცოდნა და იმედი წარხდებიან, გარდავლენ, ხოლო სიყვარული ჰგიეს უკუნისამდე: „სიყუარული არასადა დავარდების, გინა თუ წინაწარმეტყუელებანი განქარდენ, ანუ თუ ენანი და-ვე- სცხრენ [დადუმდებიან], გინა თუ მეცნიერებანი განქარდენ“ (1 კორ. 13, 8). მოციქული იოანე ღვთისმეტყველი ამბობს: „რომელსა არა უყუარდეს, მან არა იცის ღმერთი, რამეთუ ღმერთი სიყუარულისაჲ არს “ (1 იოან. 4, 8). თუ ჩვენ სხვა მხრივ შევხედავთ ამას, სიყვარული იმის გამოა ნახსენები სულ ბოლოს, რომ იგი არის ყოველივეს დასაბამი. იმიტომ, რომ სწორედ სიყვარულის გამო იქნებიან უკანასკნელნი – პირველნი, ხოლო მისწრაფება საღვთო სიყვარულისაკენ ჩვენი ქრისტიანული ცხოვრების დასაბამია. სინამდვილეშიც, ყოველივეს სიყვარულით იქმოდეთო (იხ. 1 კორ. 16, 14), – გვეუბნება მოციქული პავლე, – დაე, თუნდაც ეს სრულყოფილი სიყვარული არ იყოს; აუცილებელია იმთავითვე გქონდეთ მისწრაფება ღვთაებრივი სიყვარულისაკენ, – სრულყოფილი, განწმენდილი, თავმდაბალი და სიმშვიდით განმსჭვალული მისწრაფება იმ ადამიანთა ღვთაებრივი სიყვარულისაკენ, ვისაც ქრისტესმიერი სიყვარული შეუძენია. ჩვენს ქრისტიანულ ცხოვრებაში, ყველაფერი შთაგონებულია, განსულიერებულია და განმსჭვალულია სწორედ სიყვარულით.

3. „ჰე, უფალო და მეუფეო, მომანიჭე მე განცდაჲ თჳსთა ცოდვათაჲ და არა განკითხვად ძმისა ჩემისაი, რამეთუ კურთხეულ ხარ შენ უკუნითი უკუნისამდე“. ასე ასრულებს წმინდა ეფრემი თავის ამ ლოცვას: „ჰე, უფალო და მეუფეო“-ო,

ანუ კვლავ მოუწოდებს იესო ქრისტეს იყოს ჩვენი უფალი,
კვლავ აღიარებს მას ჩვენს უფლად და მეუფედ,
– იმიტომ, რომ ჩვენ გვსურს მისი მეუფების დამკვიდრება ჩვენს არსებაში და არ გვინდა, რომ ეშმაკი მძლავრობდეს ჩვენზე.

„მომანიჭე მე განცდაჲ თჳსთა ცოდვათაჲ და არა განკითხვად ძმისა ჩემისაი“, – ჩვენი ცოდვებისა და გადაცდომების დანახვა არის საკუთარი თავის ცოდნის, შემეცნების ნაწილი, საკუთარი თავის გათავისუფლება სიცრუისა და ილუზიისაგან, რაშიც ჩვენ გამუდმებით ვიმყოფებით, – ნაწილი რეალობასთან ჩვენი მობრუნებისა. წმინდა მამათაგან ბევრს უთქვამს, რომ თუ ადამიანმა საკუთარი თავი შეიცნო, მას ღმერთიც შეუცნია. ჩვენ იმისთვის ვლოცულობთ, რომ დავინახოთ ჩვენი შეცოდებანი, რათა შეგვეძლოს მოვინანიოთ ისინი და არ განვიკითხოთ ჩვენი მოყვასი, რამეთუ მსჯავრის გამოტანა ჩვენი კი არა, ღმერთის საქმეა.

ეფრემ ასურის ეს ლოცვა, რომელიც იწყება იესო ქრისტეს აღიარებით ჩვენი ცხოვრების უფლად და მეუფედ, მთავრდება მისი კურთხეული მადლმოსილების აღიარებით („რამეთუ კურთხეულ ხარ შენ უკუნითი უკუნისამდე“), იმიტომ, რომ სწორედ ღმერთი გვასწავლის ჩვენ ამ ლოცვას, გვპასუხობს მასზე და ამის გამო ჩვენ ვიცით, თუ რა სახიერია იგი და რომ სინამდვილეში ჩვენც გვაქვს წილი მის სახიერებაში.

ეფრემ ასურის ლოცვის აღვლენისას ჩვენ დიდ მეტანიებსაც აღვასრულებთ: თაყვანს ვცემთ და განვადიდებთ ღმერთს,
ქვე-დავემხობით თავმდაბლობით და კვლავ ზე-აღვიმართებით. ჩვენი ცხოვრებაც ხომ ასე გვაგონებს გამუდმე- ბულ დაცემებსა და წამოდგომებს: ჩვენ წამოვდგებით ხოლმე და ქვე-ვემხობით, რადგან მადლიერნი ვართ ღმერთისა ჩვენი წამოდგომისათვის; ჩვენ მიწამდე დავიმდაბლებთ თავს და ზე-აღვიმართებით მომავალი მკვდრეთით აღდგომის სასოებით, რადგან გვწამს, რომ ღმერთი თავისი უსაზღვრო სიყვარულით ჩვენც კი გვაკურთხებს – ცოდვილებს.

4. „ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას და შემიწყალე“.

ეფრემ ასურის ლოცვა მთავრდება მეზვერის ლოცვით, რომელიც ტაძარში მივიდა და ისე რცხვენოდა თავისი ცოდვების გამო, ისე ინანიებდა მათ, რომ ტაძარში წინ დადგომას ვერ ბედავდა და შურეულ კუთხეში მდგარი ლოცულობდა. იგი ყველას უკან იდგა, თავდახრილი, მაღლა ახედვასაც კი ვერ ბედავდა, მკერდში მჯიღს იცემდა და ღაღადებდა: „ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას და შემიწყალე!“. მეზვერის ამ ლოცვას ჩვენ ეფრემ ასურის ლოცვასთან ერთად ვიმეორებთ ხოლმე, რათა იმ ფარისეველს არ მივემსგავსოთ, რომელიც მეტად გაამპარტავნებულიყო თავისი გარეგანი კეთილმსახურებით და გულში განიკითხავდა ამ თავმდაბალ და მონანულ მეზვერეს. და როგორც სახარებიდან ვიცით მეზვერე უფრო გამართლებული გამოვიდა ტაძრიდან ვიდრე ფარისეველი (იხ. ლუკ. 18, 10-14).

მაშ, ჩვენც ყველა ღონე ვიხმაროთ, რათა ღმერთის შეწევნით დავძლიოთ ჩვენი ნაკლოვანებები და ცოდვები, სიწმინდისაკენ, სისპეტაკისა და სრულყოფილებისაკენ სწრაფვით, რამეთუ სწორედ ამისთვის არის მოწოდებული ყოველი ადამიანი.

წყარო: წიგნი “ეკლესიის საუნჯე”
შემდგენელი: დავით შონვაძე